Un grupo de peregrinos que chega ao Obradoito visita un banco, unha cárcere, un hospital, un tanatorio, «espazos que poden aparecer no camiño de calquera» e obrigados, pero non desexados. Asi foi «Un só familiar por paciente (e non viceversa)»
09 jun 2023 . Actualizado a las 05:00 h.Na porta de cada cuarto, todos brancos, todos desinfectados, todos intercambiables, hai un folio pegado de calquera xeito que avisa, unha e outra vez: Un só familiar por paciente. A imaxe quedou pendurada da retina de Antón Reixa nunha semana de febreiro na que, logo da alta hospitalaria, deu en matinar en que antes ou despois, todo o mundo ingresará nun centro médico, se cadra varias veces. E que irá ao banco. Se cadra, tamén á cadea. E por suposto, ao tanatorio.
Son paradas obrigadas, lugares de interese nun percorrido vital — «todos temos que camiñar», explica— polos que unha visita guiada vai levando a un grupo de peregrinos que acaban de chegar ao Obradoiro. Un paseo por lugares de obrigado paso, pero non querido, en forma de performance, ese xeito de comunicar que o colectivo Rompente comezou a utilizar a finais dos 70, malia que non sabía daquela que tiña ese nome. Performance.
Un só familiar por paciente (e non viceversa) estreouse onte nun Teatro Principal que a treboada fixo mudar en Obradoiro (lugar para o que se concibiu esta peza inédita) dentro do festival Plataforma. Unha narración escénica que fala de todos eses non lugares nos que as persoas pasan algo (sexa moito, sexa pouco) tempo da súa vida. Aos que teñen que adaptarse.
Microcosmos con regras propias ás que hai que adaptarse dende o momento «no que che quitan a roupa e che poñen ese camisón co que se che ve o cu» nun hospital. Dinámicas que deben ser aceptadas e repetidas en espazos, como os hospitais, que funcionan como auténticas cidades a pequena escala, coas súas regras.
«Son non lugares que existen na ruta vital de toda persoa e todos dan algún tipo de problema», explica Reixa. As portas con folios pegados poden estar en calquera hospital. Iguais son os tanatorios de Servisa, de Boisaca e da M-30. Deses lugares, dos tanatorios, nunca se sae. Outros, malia a que poida parecer que non son de paso obrigado, si son imprescindibles. Hai persoas sen conta bancaria (moitas veces tamén sen teito) que por iso viven á marxe do mundo no que viven. Dentro, pero fóra.
Soa música de Cabaret, porque o banco é un cabaré do diñeiro, unha cámara de resonancia daquel Money makes the world go around que popularizou a voz de Liza Minnelli. Porque a mensaxe de Un só familiar por paciente (e non viceversa) queda afortalada pola música que, na mestría precisa da Banda Municipal de Santiago, serve para dous cometidos: o primeiro, ilustrar os lugares polos que van pasando eses peregrinos que chegan á etapa final dun camiño. A música é fundamental no relato, por suposto no cinematográfico, pero tamén noutros discursos: «Cando lemos unha novela, se non hai banda sonora imaxinámola».
A música serve tamén para reforzar a intensidade da reflexión, da clara orientación de expresar algo. Porque a performance flota xustamente no espazo en branco que queda por un intre entre quen a performa e o público que a ve. No «punto de inacabado conceptualmente, que é onde entra a reflexión do espectador». Esa é precisamente a forza dunha expresión artística que Antón Reixa practica dende finais dos 70, cando o grupo Rompente comezou a asociar as presentacións de libros, os recitais, as lecturas poéticas, coa música, co audiovisual. «Puñamos nomes terribles: recital poético musical e non sei que. Logo nos decatamos de que iso era unha performance» relembra o artista, ao que o festival Plataforma outorgou o seu premio en recoñecemento a ese longo labor cultural no que foi pioneiro da performance.
Leve o nome que leve, sexa un recital poético musical ou unha reflexión sobre os camiños da vida e da vida como un percorrido que xorde pendurada das portas dun hospital calquera, a performance é sempre «unha intervención con conceptos fortes e claros e que me parece un medio de expresión artística moi directo».
Moi directo e tamén «moi efémero e esixente» porque se quen asiste á performance «non percibe como tal» a clara orientación de expresar algo, «é que estás fracasando».