A miúdo lembro cando lle escoitei dicir a un señor, que se tiña por moi sabido, que na nosa comarca non había nin houbera nada que tivese o mínimo interese cultural. Desprezaba o patrimonio que o circundaba e por suposto todo o que non fose el mesmo. Non paga a pena abondar moito, xa deixou escrito Chesterton hai un século que «a mediocridade consiste en estar diante da grandeza e non recoñecela».
Ao fío do anterior traio ata estas liñas o nome dun dos máis relevantes editores da última década. Aínda que quizais non sexa un dato demasiado coñecido, Gonzalo Canedo Ríos naceu no Campo da Feira de Cerceda, un mes de xuño de 1955. É certo que só viviu alí unha curta etapa da súa vida, pero nunca renegou dunha terra que seguiu visitando por razóns familiares: «Vin ao mundo nunha aldea de 300 persoas e 600 vacas», comentaba nalgunha entrevista con igual dose de humor que de orgullo.
Con cinco anos marchou cara a cidade da Coruña na compaña dos seus once irmáns. Alí, segundo ten explicado, comezou o seu amor polos libros: vendo como o pai enfermo lía na cama sen tregua. Canedo Ríos non puido cursar estudos superiores na súa xuventude, pero evidentemente os mellores graos son os que se conseguen na vida. Con 18 anos, comezou de comercial de Círculo de Lectores, buscando socios porta a porta.
Debeu ser un excelente vendedor porque logo de ir ascendendo e curtíndose en diferentes editoras fichouno a multinacional Bertlesmann; nada menos que para director comercial do grupo en España. Aquel rapaz que viñera ao mundo nunha aldea co dobre de vacas que persoas marchara para Barcelona e transformárase nun cotizado executivo con centos de traballadores ao seu cargo.
Mais na vida ás veces hai que chegar ao cumio para comprender que esa non era a meta que se buscaba. No 2009, con 54 anos, pensou que era o momento de deixalo todo para facer o que realmente amaba: editar libros. E así, en plena crise económica e persoal, fundou Libros del Silencio, un pequeno proxecto editorial que en apenas catro anos sorprendeu ao mundo do libro en lingua castelá. Non dou tempo a máis, un cancro linfático desbaratou aquel soño que empezaba a callar.
Conscientes da importancia da perda, numerosos xornais recolleron a nova do seu pasamento. A información incluso cruzou o Atlántico. O diario La Jornada, un dos máis importantes de México, daba conta na súa sección de Cultura da desaparición dun «editor arriscado e perseverante». Outro medio daquel país americano, El Informador, definíao como «unha figura clave do mundo editorial independente».
Nun dos obituarios daqueles días, o xornalista barcelonés Jacinto Antón describía así ao seu amigo: «Brillante, apaixonado polos seus libros dunha maneira que a veces rozaba a impaciencia e a vehemencia, amante de Montaigne, de Rosalía (claro), de Gil de Biedma e da bola de tixola e o oporto, Canedo deixa medio cento de grandísimos títulos e unha editorial incrible. Esa é a súa herdanza canda o agarimo dos que o coñeceron e o amaron». Logo da súa desaparición, Libros del Silencio apenas puido sobrevivir oito meses. O equipo de traballadores que o acompañaran naquela aventura intentaron seguir adiante pero a profunda crise do sector e, sobre todo, a falta da alma mater do proxecto imposibilitaron aquela tentativa.
Non cheguei a coñecelo persoalmente. Mais non me negarán que a súa non é unha biografía fascinante. Tamén o seu é un exemplo de que nunca é tarde para cambialo todo e acariñar un soño, un proxecto vital. O seu, como editor, foi recoñecer a grandeza e difundila. E iso é precisamente a antítese da mediocridade.