O limo dos recordos: Lembrar non é outro xeito de esquecer? O vento, o vento de todas as horas: trae o temporal que nos enche de penas. Caía silenciosamente a choiva sobre as viñas sen podar de Tarrío. Tamén sobre o mar picado por debaixo do cemiterio de Abanqueiro. Con tanta auga nestes últimos meses o mofo medrou tanto que mesmo tapou os nomes dos avós gravados na lápida baixo a que están soterrados desde hai unha eternidade. Contáronche que no ano do teu nacemento, no transcurso dun mes de agosto que queimaba a pel da xente e dos animais, ardera a parte norte do Pazo do Rueiro, en Sandrenzo de Abaixo.
Cando xa entraras na adolescencia, algunhas veces coincidías co señor Atilano o Cesteiro no bar da señora Elisa, no Monte de Exipto, onde agardabas polo teu irmán Fandelo coa idea de que che levase na motocicleta para Boiro. Foi naquel establecemento onde escoitaras por vez primeira o alcume co que os mozos da súa aldea bautizaran ao cesteiro de Brión: Milhomes o Ferruxas. Colocáronlle eses apelativos polas aventuras que contaba e porque entraba no bar cunhas tesoiras na man e a gastada zamarra tinguida dun negro carbón: viña de podar ou de enlatar as viñas que posuía por detrás dos piñeirais dos Cavóns, detrás do bar Os Fornos, e tamén no Xermal, un pouco máis adiante das casas dos Tarela.
O vello Cesteiro non era un monifate. Pola contra, dicíase del que tiña unha mala hostia formidábel. Era dono dunha mirada afouta que remarcaba a súa cara recia cunha barba de varios días sen afeitar. Impuña respecto. A súa dona, que conducía os fogóns da casa e tamén unha taberna estanco, sabía dos sobrenomes do seu marido. A ela non lle chistaba, pero tampouco lle daba demasiada importancia. Non obstante, temía que o seu home se decatase e se enfrontase cos mozos. Pois era consciente de que o seu Atilano encoraxado podía botar lume pola boca, onde aínda conservaba unhas boas ringleiras de dentes ennegrecidos polo tabaco. De feito, cando se encabuxaba facíaos rinchar e estalaban coma unha navalla de Albacete de sete estalos. Recorría a este recurso porque o calmaba e á vez arrincáballe un sorriso sarcástico polo medo que vía que pasaban os que estaban ao seu carón.
En cambio, era un home pacífico. Mesmo cando tomaba un chiquito cos amigos e veciños, apoiado na barra, coma no bar da señora Elisa, acostumaba a chancear e falar e amosaba unha amena conversa. Era entón cando afloraba nel unha chisca sentimental. Neses intres confesaba que só desexaba unha cousa por enriba de todo: non quería esquecer a súa infancia nin a adolescencia. El nacera na pequena aldea de Graso, no medio duns prados extensos e case planos de todo. Do mesmo lugar era Antonio o Cadete, que maridou con Ramona da Capilla do Santo Sanmartiño.
Aínda que llo pedían a miúdo, o vello Cesteiro procuraba non falar das súas peripecias na Guerra Civil, onde combateu na fronte do río Ebro. Esquivaba a cuestión dicindo en voz baixa, coma se falase para el: «Eu xa me esquecín desas cousas». Sen embargo, estando nun velorio no Souto, un recorda o que resaltou naquela dolorosa e negra hora de decembro. Sentado na solaina do defunto, o vello Cesteiro rememorou: «Ao acabar a guerra regresei á casa da miña muller. Aos poucos días xa sabía onde estaban agochados os veciños republicanos que esa cuadrilla de covardes e sanguinarios buscaban día e noite. Nunca os descubrín. Cando co paso dos anos nos cruzabamos no monte cos carros cargados de batume non nos falabamos. Pero un non é un delator, e moito menos un deshonesto. Fun honrado. Xa se derramara sangue dabondo mentres durou a contenda». E logo calou. E sumiuse nun sombrío e fondo silencio.