A memoria. Si, esa mesma que arestora non se lembra do nome do lombo da montaña por onde o pasado verán galopaba, empurrada polo vento e o fume dun incendio, unha manda de cabalos salvaxes, recorda, sen embargo, a atmosfera que envolvía os días do arranque da nosa vida. Recorda e ve o tempo no que os ollos nos choraban sen bagullas na terra sensorial e soberana da infancia. Naquela raigaña de choiva de cinza da nosa lingua, a dos nosos devanceiros. Aínda agora resoa entre nós a voz sombría dos máis antergos da nosa estirpe, esa voz que se espalla sobre os campos achandados por un nordeste cortante e frío.
Nós, compañeiros, é unha verdade patente, non inventamos nada. Só soñabamos sen descanso. Non lle engadimos cousa nova algunha ao mundo. Tampouco lle restamos algo. Soñabamos sempre, en calquera hora ou sitio. Durmidos ou espertos, deitados ou de pé. E faciámolo na nosa lingua, mais poderiámolo facer en calquera outra se quixésemos. Cando iamos e regresabamos da escola, fascinábanos mirar nas charcas dos chans dos piñeirais de Pizjuán as nubes brancas xogando ás agochadas entre os descampados azuis do ceo.
A nosa memoria esquece o máis próximo, ou non? A vellez volve a mirada para o territorio da infancia. Así, a memoria evoca os nomes e os rostros dos compañeiros xa falecidos. Á vez, rememora o farelo e a fariña obtidos no muíño do Vitorio. Pero tamén a boroa do silencio, e o fermento e a miga da luz dos días. Lembra ademais o trigo da tinta do primeiro libro de poesía, da primeira frase de sentido escrita. Evoca que debutaches na lectura e no amor cun abrazo. Entraches entre as follas dunha novela coma cando viches unha torcaz atravesar un prado que ninguén visitaba, agás o vento e as tormentas. E fixéchelo como cando nos deitamos entre a herba para explorar a nosa nudez, verdade meu amor? Tocaches as letras cos ollos, coas cellas e as pestanas, como te biquei a ti, mentres en silencio gritaba por dentro un exultante: Ámote!
A memoria soña co fascinante canto dos paxaros. Soña con bandadas de aves miúdas sen nome, ás que acosan e perseguen agresivos gabiáns e altivos e implacables falcóns adestrados para a caza, para matar aos máis fráxiles. Estes pequechos paxariños son ao mesmo tempo vixiados de cerca polo cuco: busca descubrir os seus niños para colonizalos.
Tamén soña a memoria coa poética do fulgor. E cando esperta, entón déixanos visualizar o resplandor prateado dos recordos en estampas ou fotografías moi vívidas, nas que se perciben as sombras do fluír existencial. No muíño da nosa soidade desemboca a crecida do río que fai xirar con ritmo alegre a moa de granito, crecida que paralelamente reborda da canle para anegar os campos solitarios, tal como fai o teu sorriso, miña pomba, cando resoa coma un ledo zunido enchendo o noso corazón.
Cando máis tarde ía caendo a tarde sobre os agros e a brunida corrente do río, lembraches que amabades os paxaros porque simbolizaban a lacerante beleza do pequeno, do máis feble. Para vós eran como as criaturas que pululaban entre as pólas dos tebeos que, ás agochadas, liades na infancia.
Aqueles seres eran heroes do fracaso, os habitantes dunha paraxe real e imaxinaria onde se desenvolvían as antigas lendas que tanto vos enfeitizaban ou enganchaban. Eran criaturas sen importancia na escala social, que vivían nas sombras e cuxo destino estaba escrito na reviravolta do camiño que levaba para o monte das Forcadas.
Funga o vento entre a enramada. Axítanse as ás da noite. Latexa unha voz na escuridade, entre os toxos floridos. Non é o vento o que ronca. É a outra voz que hai dentro de ti. Nela vibra unha negrura máis fonda e densa ca a da noite. E de súpeto rememoras: a voz de Deus fala na Biblia. Neste libro, que abrangue todos os libros, murmura e tamén chisconea a lingua de todas as materias, porque nela fala Deus sen parar. Só descansou na sétima feira.