O silencio é irmán carnal do segredo
17 dic 2023 . Actualizado a las 05:00 h.Soa a corrente do Breiro ao fío da noitiña. No desnivel dos Bandaorrío retumba a auga da pequena fervenza coma un tambor que racha a rutina do treito final do día. A negra pel da noite empeza a cubrir o campo solitario onde aínda fica, e ben conservado, o muíño de José de Primo, lembrádelo compañeiros de cando iamos e viñamos da escola? Mesmo parada, na quietude do seu soño de granito, a moa estremécese ao sentir a potencia da forza do caudal que descende impetuoso pola sinuosa canle, onde os amieiros espidos tremen de frío. Estremécese na escuridade pechada do tremiñado, ao mesmo tempo que recorda o día no que a corrente se desbordou, anegou a braña e veu impotente como ao seu carón pasaba arrastrado pola auga un rapaz pedindo auxilio. Foi naquela xornada cando soubo que nas tumbas tremen os nosos defuntos porque recoñecen que fóra tamén danza silenciosamente a morte.
Un pouco antes, no alto de Vista Alegre, a onde escalaches aproveitando unha tregua de verdade por parte da choiva, os ollos pousábanseche nun mar de chumbo que se expandía até a bocana da ría. Xusto no lado dereito, nas ponlas núas dun castiñeiro, cinco corvos miraban pasmados cara ás ruínas da que fora casa de Vasques o Chepas. É un alto no voo das aves, dixeches mentres as contabas. Xurdían caladamente as primeiras sombras da noitiña. Son paxaros que non dormen en árbores sen follas. Gustan das copas máis altas e ben poboadas, comentabas para ti só. Grallaron antes de partir cara ao noroeste, como dándoche a razón. Desde aló no fondo do val de Carrofeito, por onde se estenden os edificios da vila, desde a igrexa de Santa Eulalia, a patroa cuxa festividade se celebra nestes días, vai chegando un son metálico. Repenican as campás a defunto. O morto fica dentro do templo no ataúde entre unha nube perfumada de incenso. Fóra baila delicadamente e sen descanso a parca.
E miras para un pouco máis arriba dese lugar. Diante das antigas casas da aldea montañosa, os mollados pés de millo agardan na leira polo día que os corten e os leven para a barrela e así durmir ao quente xunto a outra palla destinada aos animais. Entraches despois por un costado, no camiño do Souto cara a Boliña, tras deixar atrás o medio derruído pombal dos Bandaorrío. E xa no medio das casas, escoitaches o estrondo fuxitivo do regato que se precipita desde o alto do Rexidor, por onde na vosa infancia tiñades baixado cara á escola cando iades visitar a cova do pan das culebras, segundo a bautizara Susana, unha das pequenas irmás das Gañanas.
O libro da nosa memoria aínda ten follas en branco, prezados compañeiros! E piden que as escribamos. A fariña que pinta as nosas lembranzas, non o esquezades nin despois de mortos, saíu do muíño de Vitorio, non veu nunha gamela do narcotráfico. Escribiremos e recitaremos —que outra cousa sabemos facer?— aínda que fiquemos sós debaixo do silencio dos prados dos Lombos ou soterrados baixo o murmurio das ondas do mar cando lamben o lodo da praia da Agañán, aló onde aínda resisten sepultados pola maleza os restos da fábrica de ladrillo e o forno de tellas de Manolo o de Velles, quen casara en Loxo da Baixo.
Para encher as páxinas en branco de letras continuaremos recordando o rústico lavadoiro de Xión. Alimentado polo pobre regato que partía da fonte das Fontaíñas para nutrir as brañas, esta reducida pía estaba na mallante ao final dun campo con salgueiros, amieiros e carballos do señor Gerardo, onde as nosas nais lavaban as tripas dos porcos o día da matanza. Por un carreiro paralelo á canle seguiremos accedendo ao litoral até que o silencio e o testán rumiar do mar recubran a anana rampla do serradoiro dos Figueira e esta diga o seu definitivo amén. Meditas logo sobre a frase que liches nun libro: «O silencio é irmán carnal do segredo». E preguntas en voz moi queda: E non é curmán tamén do misterio?