Repróchannos que só escribimos sobre a nosa aldea. Sobre o territorio onde transcorreu a nosa nenez e infancia, e mesmo case toda a nosa vida, prezados compañeiros. Salvando os miles de anos luz que en todos os sentidos nos separan, a cousa é coma se os lectores lle botásemos na cara a Álvaro Cunqueiro, poñamos por caso, que falase con demasiada frecuencia do seu Mondoñedo natal nas súas marabillosas obras. Argumentan os reprochadores que ademais esquecémonos doutras aldeas veciñas que son máis fermosas cá nosa. E nós respondémoslles que só queremos ser uns modestos escribáns da memoria de todas e cada unha delas.
Xuntando os nomes dos lugares da súa superficie, e das fontes e regatos, e lembrando os homes e mulleres e os alcumes cos que identificabamos as familias de cando nós eramos uns cativos, estamos inxectando unha dose de soro vital nas arterias e veas dun espazo que amamos antano e que arestora vemos agonizar suave, lentamente, coma cando declinan as tardes de xaneiro sobre as casas que envían sinais de fume polas chemineas para que as interpretemos. Cando renomeamos as praias, os folios das gamelas, os vellos oficios xa perdidos no saco sen fondo do esquecemento, acéndesenos unha fogueira cuxa luz atravesa a nosa memoria e impide que esta deveña nun órgano sen vida, nun receptáculo de cartón-pedra totalmente opaco.
Os nomes propios e comúns e tamén os alcumes son os materiais visibles cos que configuramos todo un territorio vivo, son os marcos que delimitan unha terra na que vibra e latexa unha antiga topoloxía e unha antropoloxía que fonde as súas raíces no barro das horas, dos días, dos anos e dos séculos: unha estirpe que vén de moito tempo atrás, pero que aínda alenta no limo que cobre a beira dos regueiros e dos antigos camiños de carro.
Nós tratamos, ou intentámolo polo menos, de falar diso que se acostuma chamar «humus natal». Se algunha riqueza posúe a nosa pobre e nerviosa escritura é que se mantén pegada á terra, para así observar os en aparencia insignificantes detalles que pasan desapercibidos pero que distinguen as fontes, as brañas, os lavadoiros, os recunchos onde posiblemente se atopan os meandros do espírito humano. Estes sitios son a codia que cobre a boroa da nosa escrita. E é esta a razón fundamental pola que non nos podemos avergoñar da nosa aldea, da nosa condición de aldeáns: unha panadaría é unha tafona, pero non unha bakery coma agora presume certo papanatismo urbano que, ademais, se ten por cosmopolita.
Din que é bo soñar. Tamén din que se espertamos no medio da noite, o mellor é soñar coa chegada da alba. E nós para poder escribir soñamos cun territorio onde unha vez latexou e alentou a vida duns seres humanos que, dentro da súa sinxeleza e do seu rústico aspecto, agochaban nos seus corazóns un enigma que arestora, mediante o modesto recurso de recordar os seus nomes ou os seus oficios, algúns aspiramos a acariñar a través da escritura, pese a que nos consta que nos falta pericia, intelixencia e brillantez para desvelar tal misterio.
Con moito esforzo, nós escribimos sobre un chan onde temos cravada a alma e o corpo coma se fosen árbores chantadas na terra de calquera aldea. Que seriamos capaces de redactar se non escoitásemos a música dese solo escuro? Recoñecendo a nosa ignorancia e admitindo que a nosa caligrafía, coma a dun neno pequeno, unhas veces avanza tatexando e outras recúa coma cando un está aprendendo a sosterse de pé, afirmamos que sen nutrirse dese humus natal a nosa escrita ficaría oca, sen a máis elemental das substancias: o vocabulario das corredoiras, a gramática das brañas e o silencio dunha xeografía onde aínda agora resoan as vosas voces, vellos compañeiros, chamando uns polos outros, coma cando iamos camiño da escola de Boiro.